راههای جلوگیری از فرایند لغزش
آنچه در این مقاله می خوانید :
شناخت فرایند
نشانه های فرایند لغزش
تشخیص موقعیت های پرخطر
علائم روحی روانی
تشخیص و کنترل فشارها
راه حلهای جلوگیری
تنظیم برنامۀ پاکی
کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ، کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ : فرایند لغزش چیست و نشانه های آن کدامند؟ آیا فرایند لغزش یک پدیده طبیعی است و یا خیر؟ برای جلوگیری از فرایند لغزش چه باید و راهکار آن کدام است؟ یکی از موضوعات مهم در ترک اعتیاد مواد مخدر، این است که باید بدانیم الکل هم مواد مخدر است، لغزش یا بازگشت مجدد به مصرف مواد مخدر پس از یک دوره‌ی قطع مصرف می‌باشد.
در مقاله پیش رو کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ سعی کرده تا مطالب مهمی را در این رابطه در اختیار شما همراهان ارجمند قرار دهد. اگر تمایل دارید در رابطه با مصرف مجدد و عوامل ایجاد آن را بیشتر بدانید لطفا ما را تا انتهای مقاله همراهی بفرمایید. شما باید همواره احتمال وقوع لغزش را در نظر داشته باشید. بهبودی از اعتیاد به مواد اعتیاد آور، روندی در حال تکوین و جاری است که مستلزم دو چیز است :
- پـرهیـز و اجتناب از مصرف هر نوع ماده‌ی مخدر
- تغییـر الگوهای فکری، نگرش، رفتارها و یا روش زندگی
شناخت فرایند لغزش
لغــزش بـه فـراینـد بازگشت به مصرف مواد مخدر مانند هروئین، متادون، تریاک، کوکائین، کراک، حشیش، ماری جوانا پس از یک دوره‌ی قطع مصرف اطلاق می‌گردد. مهم نیست که برای چه مدت زمانی پاک هستید؛ احتمال فرایند لغزش برای شما نیز وجود دارد. در زمانی که علائم هشدار دهندۀ فرایند لغزش بروز می‌کند، بخشی از برنامه‌ی بهبودی شما باید شامل شناخت بازگشت به مصرف و طرح برنامهای در جهت کمک به پیشگیری از لغزش باشد. حتی پیش از آن که مصرف مواد مخدر را واقعاً آغاز کرده باشید، می‌توانید در مرحلۀ لغزش قرار بگیرید. ممکن است در طول ساعت‌ها، روزها و هفته‌ها یا حتی ماه‌ها به سمت فرایند لغزش کشیده شوید. بسیاری از معتادان با مروری بر تجربیات لغزش خود، نشانه‌ها و آثاری را تشخیص می‌دهند که پیش از لغزش بروز نموده بود و دلالت بر بازگشت شخص به مصرف مواد مخدر بود.
نشانه های فرایند لغزش
نشانه‌های فرایند لغزش یا علائم هشدار دهنده ممکن است با تغییراتی در رفتار، نگرش‌ها، احساسات، اندیشه‌ها یا ترکیبی از آن‌ها، در ارتباط باشد. این لزوماً به این معنا نیست که تغییراتی که تجربه می‌کنید دلالت بر لغزش دارند؛ این صرفاً به این معنا است که باید گوش به زنگ بروز تغییرات در خود باشید و به بررسی این نکته بپردازیـد کـه آیـا تغییــرات در واقع، دلالت بر حرکت شما به سوی لغزش دارد یا خیر. مثال‌های زیر، نمونه‌هایی از آثار و نشانه‌های فرایند لغزش است که قبل از بروز لغزش در عدهای از معتادان پدیدار می‌شوند:
۱- تغییرات رفتاری و فرایند لغزش
افزایش بگو مگو و مشاجره با دیگران بدون دلیلی واضح، فراموشی، مصرف بعضی از داروهای مخدر و آرام بخش مانند ریتالین، ترامادول، آلپرازولام یا زولپیدم کاهش شرکت در جلسات NA / AA و یا شرکت نکردن در جلسات می تواند نشانه فرایند لغزش باشد؛ معاشرت با دوستان قبلی و مصرف کننده و مصرف مواد مخدر ؛ افزایش علائم استرس، افزایش نوبت‌های سیگار کشیدن و یا غذا خوردن بیشتر از همیشه.
۲- تغییرات نگرش
اهمیت ندادن به پاکی، بی‌توجهی به پیشامدها، نگاه بسیار منفی به زندگی و روند اتفاقات.
۳- تغییر احساسات و خلق و خو
احساس شدید خشم نسبت به خود یا دیگران، افزایش احساس سرزنش و بی‌حوصلگی یا احساس سرخوشی و شادی ناگهانی.
۴- تغییرات فکری
فکر کردن به این که در نتیجۀ پاکی به مدت شش ماه، مصرف مشروب یا مواد مخدر خطری ندارد. این که جایگزینی یک ماده‌ی مخدر به جای ماده‌‌ای دیگر بی‌خطر خواهد بود مثلاً: کوکایین را ترک می‌کنم و به جایش مصرف ماری جوانا را ادامه می‌دهم، یا الکل را ترک می‌کنم و مصرف داروهای محــرک و نشاط آور را ادامه مــی‌دهـم. چون هفته‌ها یا ماه‌ها هیچ ماده‌ی مخدری مصرف نکرده‌ام، مشکل مواد مخدر من حل شده است می تواند نشانه ای از فرایند لغزش در شخص باشد. این نمونه‌ها تنها مثال‌هایی اندک‌اند که ممکن است با شما ارتباط داشته یا نداشته باشند. نکته‌ی مهمّی که باید به خاطر داشت این است که؛ تغییرات رفتاری، نگرش، احساسات، اندیشه‌ها یا ترکیبی از آن‌ها می‌توانند نشانگر آغاز حرکت یا فرایند لغزش در شخص باشد.
تشخیص موقعیت های پرخطر در فرایند لغزش
شماری از موقعیت‌های پـرخطــر وجـود دارنــد کــه در این شرایط، احساس خواهید کرد که شاید دچار فرایند لغزش شوید. با مرور فهرست زیر که عوامل شایع و شناخته شده‌ی لغزش هستند متوجه خواهید شد که کدام یک از این فاکتورها می‌تواند تهدیدی برای بهبودی مستمر باشد؛ که با تشخیص و شناخت عوامل پرخطر لغزش خود، می‌توانید برنامه‌ی پیشگیری از فرایند لغزش را برای خود طراحی نمایید که در ادامه و کنترل آن بدون مصرف مواد مخدر، مفید خواهد بود. فهرست زیر عوامل لغزش هستند که توسط سایر افراد وابسته به مواد مخدر، مشاوران و درمانگران حرفه‌ای و مطالعات تحقیقی ذکر شده‌اند.
- احساسات ، دیدگاه‌ها؛ افکار یا رفتارهای منفی
- اصرار جمع برای مصرف مواد مخدر
- مشکلات مربوط به برنامه‌ی پاکی یا درمان
- مشکلات در روابط با دیگران
- میل شدید ، عطش ، وسوسه، یا امتحان میزان کنترل من
- سایر موقعیت های پرخطر
تشخیص و بررسی میل شدید مصرف مواد
در طول بهبودی، خصوصاً ماه‌های نخستین آن، تمایل شدید و وسوسه برای مصرف مواد مخدر شایع است. این میل شدید یا وسوسه در هر زمانی حتی هنگامی که فعالانه به برنامه‌ی بهبودی مشغول هستید ممکن است پدید آید. دفعات و شدت این تمایل و وسوسه در هر شخص، متفاوت با دیگری است. بسیار مهم است که متوجه عوامل به جود آورنده‌ی تمایل و وسوسه و علائم فیزیکی و روحی و روانی آن بوده، برنامهای برای مقابله با آن در دست داشته باشیم.
هر آنچه که در محیط اطراف شما است و شما را به یاد مصرف مواد مخدر یا نشئگی می‌اندازد، می‌تواند این وسوسه و میل شدید را در شما ایجاد نماید شرایط فرایند لغزش را فراهم نماید. ناراحتی های درونی مانند اضطراب یا خشم ، یا چیزهایی که شما قادر به تشخیص آن نیستید. علائم فیزیکی (جسمی) می‌تواند شامل گرفتگی و کشیدگی در ناحیه شکم و معده و احساس بی قراری در تمام بدن باشند.
علائم روحی روانی در لغزش
- افزایش افکار و اندیشه‌هایی مانند این که می‌خواهید در نتیجه‌ی مصرف مواد مخدر احساس و حـال خــوبـی به شما دست دهد یا احساس«نیــاز» بــه مــواد مخـــدر.
- مسئلۀ مهم، به ویژه در مراحل ابتدایی پاکی که هنوز به کنترل وسوسه‌ها عادت نکرده‌اید، زیستن با این حالات است بدون تسلیم شدن در برابر آن‌ها و بدون لغزش.
- به خاطر داشته باشید که به موازات پیشرفت و ادامه‌ی پاکی، به طور طبیعی، دفعات بروز و شدت وسوسه‌ها کاهش می‌یابد.
سایر افراد معتاد به مواد مخدر در حال بهبودی، تعدادی از روشهای عملی را در این زمینه جلوگیری از فرایند لغزش به کار بستند که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌کنیم. تعدادی از آن‌ها را که فکر می‌کنید برای کنترل وسوسه‌ی مصرف برای شما کارآیی دارد انتخاب نمایید:
صحبت با دیگران و جلوگیری از فرایند لغزش
به صحبت رو در رو یا تلفنی با یک دوست، عضوی از خانواده، راهنمای خود در NA یا AA یا مشاورتان بپردازید. در یک جلسۀ NA یا AA شرکت نمایید. برای مشاوره وقت بگیرد. نام اشخاص و شماره تلفن‌ها را همراه خود داشته باشید.
۱. فعالیت‌های تازه
خود را به طریقی سرگرم کنید؛ مثل رانندگی، انجام کاری در خانه، رفتن به سینما، انجام فعالیت‌های جسمی و فیزیکی، مطالعه، نوشتن افکار و احساسات در دفترچه‌ی یادداشت خود، خوردن چیزی و دعا کردن می تواند از فرایند لغزش جلوگیری نماید. چنین اعمالی ذهن شما را از وسوسه منحرف می‌کند و فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند به شما آرامش ببخشد.
۲. تغییر دادن افکار و اندیشه‌ها
به خود بگویید که مصرف مواد مخدر را تا فردا به تعویق خواهید انداخت. تمام اتفاقات بدی را که در نتیجه‌ی مصرف برای شما پیش آمده است، به خاطر آورید و به این بیاندیشید که در نتیجه‌ی مصرف نکردن، احساس و حالی بسیار خوب خواهید داشت و فکر کردن به کلیه‌ی مزایای پاکی خود در زمان حال و آینده می تواند از بروز فرایند لغزش جلوگیری نماید.
۳. پرهیز از موقعیت‌های محرک
از رفتن به محل مصرف، مهمانی‌ها و یا محیط‌هایی که احتمال می‌دهید کنترل وسوسه‌ی شما در آن جا مشکل‌تر است اجتناب کنید. از حضور در اجتماعات و معاشرت با افرادی که فکر می‌کنید شما را به سمت مصرف و فرایند لغزش سوق می‌دهند خودداری نمایید.
تشخیص و کنترل فشارهای اجتماعی
تعداد زیادی از افراد در حال بهبودی معتقدند که باید به منظور جلوگیری از بروز فرایند لغزش و حفظ و ادامه‌ی پاکی، بر انواع مختلفی از فشارهای اجتماعی، کنترلی موفقیت آمیز اعمال گردد. فشارهای اجتماعی ممکن است مستقیم باشند مانند تعارف مواد مخدر، یا غیر مستقیم باشند مانند درگیر شدن در جمع فامیلی یا فعالیت‌های شغلی که در آن مواد مخدر مصرف می‌گردد.
بهبودی موفقیت‌آمیز مستلزم آگاهی شما از این است که چگونه فشارهای اجتماعی، شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و برای رویارویی با این‌گونه فشارها بدون مصرف مواد مخدر چه کاری می‌توانید انجام دهید. تشخیص و شناخت فشارهای اجتماعی منجر به ایجاد فرایند لغزش و مصرف که ممکن است با آن مواجه شوید و برای پاکی شما تهدید کننده می‌باشد، بسیار مفید و موثر است. در بخش موقعیت‌های پرخطر برخی فشارهای اجتماعی شایع که افراد در حال بهبودی تجربه کرده‌اند ذکر گردید. انواع دیگری از فشارهای اجتماعی، در دوره‌ی بهبودی تجربه می‌شود، به طور مثال: مراسم فارغ التحصیلی فرزندتان، ازدواج خواهرزاده، جشن در محل کار، جشن‌ها و غیره.
به خاطر داشته باشید که در چنین موقعیت‌هایی، ممکن است هر احساس یا اندیشه‌ی مزاحم و رنج آوری به سراغتان بیاید و موجب فرایند لغزش گردد. به طور مثال ممکن است احساس کنید پاکی‌تان در معرض خطر قرار گرفته است و به این دلیل مضطرب شوید؛ ممکن است از این که دیگران می‌توانند مصرف کنند و شما نمی‌توانید، خشمگین شـویـد؛ ممکـن اسـت احسـاس کنیـد که با دوستـان قـدیمـی یا همکاران سابق خود هماهنگ نیستید؛ شاید از این که نمی‌توانید مصرف کنید احساس دلسوزی به خود در شما ایجاد شود، یا ممکن است فکر کنید؛ یکی دو تا پک یا یک بست و یا … ضرری ندارد و به این شکا فرایند لغزش را رقم بزنید.
روش های کنترل فشار اجتماعی
در ابتدای دوره‌ی بهبودی با برنامه‌ریزی فعالیت‌های روز به روز با افراد غیر معتاد و یا در حال بهبودی؛ چیزها یا وسایلی که یادآور موادمخدر یا اعتیاد نیستند و نیز محیط‌های عاری از مواد و مصرف کننده، می‌توانید به سادگی از فشارهای اجتماعی منجر به مصرف دوری گزینید. به عنوان مثال می‌توان از نرفتن به مکان‌ها و مهمانی‌هایی که محل مصرف می‌باشند نام برد و از فرایند لغزش جلوگیری کرد. با وجود این‌که نمی‌توان از کلیه‌ی فشارهای اجتماعی اجتناب ورزید، ممکن است مایل باشید که روشهای کنترل موقعیت‌ها را بیاموزید. با مرور روشهای زیر که به کمک آن، عدهای موفق به کنترل فشارهای اجتماعی برای ادامۀ پاکی شدند، متوجه می‌شوید که کدامیک از این راه‌ها برای شما سودمند است:
راه حلهای جلوگیری از فرایند لغزش
- ۱- به طور صریح اقرار کنید که به دلیل مصرف مواد مخدر دچار مشکل شده‌اید.
- ۲- مواد مخدری را که به شما تعارف یا پیشنهاد می‌شود به راحتی و بدون هیچ توضیحی رد کنید (به یاد داشته باشیم که الکل یا هر نوع دارو و قرصی که ما را از حالت طبیعی خارج کند مواد مخدر و باعث بروز و ایجاد فرایند لغزش است).
- ۳- بگویید که امروز مصرف نخواهم کرد.
- ۴- از شخصی که این مواد را به شما تعارف یا پیشنهاد می کند بخواهید که این کار را انجام ندهد و مشکلاتی را که مصرف آن‌ها برای شما به وجود آورده است برایش بازگو نمایید.
- ۵- اگر شخصی از شما خواست که همراه او به مکانی که در آن‌جا مواد مخدر مصرف می‌کنند بروید و شما مایلید که وقتتان را با او بگذرانید ،پیشنهاد دیگری به او بنمایید مثلاً بگویید؛” من دیگر مواد مصرف نمی‌کنم، بیا بریم یک فنجان چای یا قهوه بنوشیم“ .
چنانچه تحت فشارهای اجتماعی قرار گرفته و دچار اضطراب شده‌اید، عاقلانه است که آن‌جا را ترک کنید و در این شرایط حضور نداشته باشید. این مسئله به خصوص در شرایطی که افراد حاضر در این محل‌ها قادرند شما را به سمت مصرف سوق دهند، حائز اهمیت است و می تواند از فرایند لغزش جلوگیری نماید.
کنترل خشم در دوران پاکی
یکی از مواردی که بسیاری از افراد در حال بهبودی، مبارزه با آن را دشوار می دانند، خشم وعصبانیت است. بیشتر آنان فرایند لغزش را ناشی از ناتوانی در کنترل موثر خشم می‌دانند. عدم کنترل مناسب خشم می تواند تهدیدی برای پاکی باشد و هم چنین منجر به بروز اختلال‌هایی در روابط با سایر افراد گردد. مشکلات مربوط به خشم به دلایل متفاوتی پدید می‌آید. در برخی موارد، بخش عمده‌ی مشکلات شما در مــورد خشم، مربوط به خشمی است که نسبت به خود دارید و آن ممکن است در نتیجه‌ی مسائل و گرفتاری هایی باشد که اعتیاد شما در زندگیتان پدید آورده است.
به این ترتیب شما خشم و عصبانیت خود را بر سردیگران خالی می‌کنید یا آن‌ها را مسئول احساسات خود می‌دانید و یا ممکن است برای کنترل خشم خود روش‌هایی را آموخته باشید که برای شما یا دیگران روشی مناسب یا سالم نیست و این خشم می تواند باعث بروز فرایند لغزش در زندگیتان شود. به عنوان مثال ممکن است بی‌اختیار، خشم خود را به طوری زبانی یا فیزیکی و با شکلی خشن به دیگران ابراز نمایید یا این که تمام عصبانیت خود را درون خود نگهدارید تا کم کم بر شدت آن افزوده شود. در موارد دیگر، خشم نتیجه‌ی نگاه منفی شما به شرایط و موقعیت‌ها است. معمولاً این‌حالت در افرادی بوجود می‌آیدکه به آسانی خشمگین می‌شوند و چیزها و کسانی را پیدا می‌کنند تا این احساس خود را بر سرشان خالی کنند.
تنظیم برنامۀ پاکی بلند مدت
برای جلوگیری از لغزش، برخورداری از طرح و برنامهای ویژه توسط مشاوره ترک اعتیاد که پس از تکمیل برنامۀ بازپروری دنبال شود، حائز اهمیت است. این طرح و برنامه شامل شناخت قدم های ویژه‌‌ای است به منظور عدم مصرف، تغییراتی که لازم است در خود ایجاد کنید و منابع بهبودی که برای کمک به خود به کار خواهید گرفت. پذیرش این واقعیت که بهبودی فرایندی است بلند مدت و دردناک و مستلزم نگاهی عمیق و دقیق به خویشتن است بسیار مهم می‌باشد.
عزیزان و همراهان ارجمند جهت دریافت مشاوره روانشناسی و کسب اطلاعات بیشتر در مورد بستری نمودن و ترک اعتیاد فرد معتاد در یکی از مراکز ترک اعتیاد همکار مرکز مشاوره روانشناسی اهواز کمپ لطفا با مشاورین ما تماس حاصل فرمایید.
سرفزار باشید…
