شناخت داروی ملاتونین
آنچه در این مقاله می خوانید :
کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ : داروی ملاتونین چیست و چگونه می توان از آن برای درمان اختلالات خواب استفاده نمود؟ اختلالات خواب یکی از شایع‌ترین و چالش بر انگیز ترین انواع مشکلات ذهنی و عصب شناختی در قرن حاضر است.
سبک زندگی مدرن امروزی تحت تاثیرات عوامل و فاکتورهای مختلف باعث شده است که موضوع خواب به شدت تحت تاثیر قرار گیرد و باعث بروز مشکلات و اختلالات مختلف در زندگی افراد گردد. به عنوان نمونه افزایش استرس‌های روزمره، استفاده از موبایل و نمایشگرها تا نیمه‌شب و شیفت‌های کاری نامنظم از مهمترین المانهایی هستند که چرخه خواب و بیداری طبیعی بدن را به شدت مختل کرده اند. در چنین شرایطی، بسیاری از افراد به دنبال راهکاری مطمئن، کم عارضه و غیر اعتیادی هستند تا یک خواب باکیفیت را تجربه نمایند. بر همین اساس، متخصصین و کارشناسان ما در مرکز مشاوره ترک اعتیاد اهواز کمپ با ارائه اطلاعات دقیق در رابطه با داروی ملاتونین و فواید و عوارض آن صحبت کرده اند تا شما را با جزئیات بیشتر آن آشنا نمایند. اگر به این نوع محتوا علاقه دارید لطفا ما را تا انتهای این نوشتار همراهی بفرمایید.
همانطور که می دانید، داروهای بسیار مختلف و متنوعی برای درمان و بهبودی اختلالات خواب وجود دارد که یکی از پرکاربردترین آنها ملاتونین است. این دارو یک هورمونی طبیعی است که بدن ما در تاریکی شب ترشح میکند و نقش کلیدی در تنظیم ریتم شبانه‌روزی دارد. داروی ملاتونین در سال‌های اخیر به‌عنوان جایگزینی کم‌عارضه برای قرص‌های خواب‌آور رایج، به‌شدت محبوب شده است. اما برای استفاده ایمن و مؤثر از آن باید نکات دارویی، موارد منع مصرف و هشدارها به‌دقت بررسی و شناخته شوند تا از مشکلات و عوارض آتی آن جلوگیری شود.
داروی ملاتونین چیست؟
قرص ملاتونین در حقیقت یک شکل مصنوعی از یک هورمون طبیعی است که توسط غده پینه‌آل در مغز ترشح میشود و نقش کلیدی در تنظیم چرخه خواب و بیداری را ایفا می کند.
اما هنگامیکه به دلایل مختلف چرخه بیداری خواب بهم می ریزد، در حقیقت ترشح طبیعی ملاتونین کاهش پیدا میکند و باعث بروز اختلال خواب در افراد می شود. به عنوان نمونه، در شیفت‌های کاری شب یا مسافرت‌های طولانی که در آن زمان خواب به صورت ناگهانی تغییر می کند، مصرف این قرص به‌عنوان مکمل یا دارو میتواند به بدن کمک کند که بهتر وارد مرحلهٔ خواب شود. برخلاف اکثر داروهای خواب آور که مستقیماً حالت خواب آلودگی ایجاد می کنند، ملاتونین بیشتر وظیفۀ هماهنگ سازی ریتم بیولوژیک بدن را انجام می‌دهد تا شرایط طبیعی خواب را تسهیل نماید.
اشکال دارویی؛ عوارض و فواید داروی ملاتونین
ملاتونین در قالب اشکال دارویی متفاوتی تولید میشود تا مصرف‌کننده با توجه به شرایط فردی، نوع جذب و راحتی مصرف بهترین گزینه را انتخاب کند.
بر اساس مطالعات انجام شده انتخاب شکل دارویی ملاتونین تأثیر مستقیم بر میزان جذب، سرعت شروع اثر و عوارض جانبی دارد. این مطالعات نشان می دهد که اسپری زیرزبانی ملاتونین خیلی سریع‌تر از قرص‌های معمولی وارد جریان خون میشود و سطح دارو در بدن را در زمان کوتاه‌تری بالا می‌برد. به همین دلیل، اثر آن زودتر شروع میشود و نتیجه مصرف، قابل‌پیش‌بینی‌تر می باشد. همچنین وقتی دارو سریع‌تر و مؤثرتر جذب شود، می‌توان با دوز کمتر به نتیجه دلخواه رسید و همین موضوع باعث میشود احتمال بروز عوارضی مثل خوابآلودگی صبحگاهی کاهش پیدا کند.
قرص و کپسول از رایج‌ترین اشکال داروی ملاتونین هستند و معمولاً برای مصرف قبل از خواب شبانه مورد استفاده قرار می گیرند. مطالعات نشان داده‌اند که فرم خوراکی با جذب مناسب، توانسته زمان لازم برای به خواب رفتن را در افراد کاهش دهد. نکته مهمی که باید حتما مد نظر قرار دهید این است که هرگر نباید هیچ دارویی را به صورت خودسرانه مصرف کنید زیرا می تواند برای شما عوارض ناخواسته ای را ایجاد نماید.
- قطره ملاتونین
قطره ملاتونین برای افرادی که مشکل بلع دارند یا در گروه سالمندان قرار می گیرند، گزینه مناسب تری می باشد. این شکل دارویی میتواند جذب سریع‌تری نسبت به داروی ملاتونین داشته باشد، به‌ویژه زمانی که افراد نیاز به حالت خواب فوری دارند.
توجه داشته باشید که فرم‌هایی مانند اسپری یا قطره می‌توانند خیلی سریع‌تر از قرص وارد جریان خون شوند و مقدار بیشتری از دارو را به فرد برسانند. به همین دلیل، اثر دارو سریع‌تر و قوی‌تر ظاهر میشود و معمولاً به دوز کمتری نیاز می باشد. - اسپری ملاتونین
اسپری زیر زبانی یا بینی ملاتونین خیلی سریع‌تر از قرص از طریق مخاط دهان یا بینی توسط بدن جذب میشود و در مدت کوتاه تری وارد جریان خون می‌گردد. بر همین اساس، اثر آن خیلی زود شروع میشود و برای مواقعی مثل جت لگ یا نیاز به خواب سریع وجود دارد بهتر است. همچنین مقدار ملاتونینی که از طریق اسپری وارد بدن میشود، تقریباً دوبرابر قرص معمولی است، بنابراین اثر قوی‌تر و سریع‌تری نیز دارد. - قرص زیرزبانی ملاتونین
قرص‌های زیر زبانی یا قرص‌هایی که روی زبان حل می‌شوند، خیلی سریع‌تر از قرص معمولی جذب بدن می‌شوند و تاثیر دارو نمایان می شود. این نوع قرص برای افرادی مناسب است که می‌خواهند سریع‌تر به خواب بروند یا عمل بلغ برایشان سخت می باشد. چون دارو مستقیماً از مخاط دهان جذب میشود، اثر ملاتونین در مدت‌زمان کوتاه‌تری شروع میشود و انتخاب خوبی برای بی‌خوابی‌های موقت است.
مهمترین کاربردهای داروی ملاتونین
داروی ملاتونین به عنوان یک مکمل دارویی و هورمونی شرایط مناسبی را برای ایجاد هماهنگی طبیعی بدن با ریتم خواب و درمان اختلال خواب در افرادی که این مشکل را دارند، می باشد.
مطالعات بالینی نشان می دهد که این هورمون میتواند در شرایطی که افراد به دلیل شیفت کاری نامنظم و شب کاری، سفر با تفاوت زمانی زیاد یا افزایش و کهولت سن، دچار اختلال در خواب شده اند، تاثیرات مثبت و سازنده ای برای درمان اختلالات خواب را ایجاد می کند. به عبارت دیگر، استفاده هدفمند از ملاتونین میتواند خواب را سریع‌تر ایجاد کند، کیفیت آن را بهبود بخشد و اضطراب پیش از عمل یا اختلالات خواب را کاهش دهد. بر همین اساس، کارشناسان و متخصصین ما در کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ به بررسی دقیق تر کاربردهای ملاتونین پرداخته اند تا شما را با جزئیات بیشتر آن آشنا نمایند.
۱. تنظیم ریتم خواب و بیداری؛ قرص ملاتونین
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای قرص ملاتونین، کمک به تنظیم چرخه خواب و بیداری در افراد می باشد. این هورمون به بدن علامت می‌دهد که زمان خواب فرارسیده و به همین دلیل میتواند به افرادی که دچار بی‌خوابی خفیف یا به‌هم‌ریختگی ساعت خواب هستند کمک کند تا راحت‌تر و سریع‌تر به خواب بروند. مصرف داروی ملاتونین در زمان مناسب باعث میشود بدن دوباره با ریتم طبیعی شب و روز هماهنگ شود و خواب شبانه کیفیت بهتری پیدا کند.
۲. درمان جت لگ
یکی از مهمترین کاربردهای هورمون ملاتونین، کمک به کاهش علائم جت لگ است. جت لگ حالتی است که هنگام سفر به مناطق با اختلاف زمانی زیاد رخ می‌دهد و باعث بهم ریختگی ساعت خواب و بیداری فرد میشود.
این وضعیت معمولاً با خستگی، بی‌خوابی، خوابآلودگی در طول روز و کاهش تمرکز همراه است. مصرف قرص ملاتونین میتواند ساعت زیستی بدن را با زمان هماهنگ کند و به این شکل علائم جت لگ را کاهش داده و باعث تطبیق با محیط جدید گردد.
۳. کمک به کسانی که در شیفت شب کار می‌کنند
افرادی که شیفت شب کار می‌کنند یا ساعت خواب و بیداری‌شان با ریتم طبیعی بدن هماهنگ نیست، معمولاً با مشکل و اختلالات خواب رو به رو می‌شوند. مصرف قرص ملاتونین میتواند به این افراد کمک کند تا راحت‌تر به خواب روند و زمان خواب خود را تنظیم نمایند. استفاده از این مکمل حدود نیم ساعت پیش از خواب، باعث افزایش کیفیت خواب فرد میشود و به او کمک میکند تا ریتم طبیعی خواب خود را بیابد.
۴. درمان اختلالات خواب سالمندان
با بالارفتن سن، میزان ترشح طبیعی ملاتونین در بدن کاهش پیدا میکند و همین مسئله میتواند باعث بروز مشکلاتی مانند سخت به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در شب و کاهش کیفیت خواب شود. مصرف داروی ملاتونین در افراد مسن میتواند به تنظیم دوباره ساعت زیستی بدن کمک کند و شرایط خواب را بهبود بخشد. به همین دلیل، این مکمل معمولاً برای سالمندانی که با بی‌خوابی یا خواب ناآرام مواجه‌اند گزینه مؤثری محسوب میشود.
۵. کاهش اضطراب پیش از جراحی
یکی دیگر از کاربردهای داروی ملاتونین استفاده از آن پیش از عمل جراحی می باشد، زیرا میتواند سطح اضطراب بیماران را به طور محسوسی کاهش دهد.
بر اساس تحقیقات مشخص شده افرادی که پیش از عمل جراحی ملاتونین مصرف کرده بودند، آرامش بیشتری داشته اند و استرس کمتری را تجربه کرده اند. به همین دلیل، از این مکمل گاهی به‌عنوان داروی مقدماتی پیش از عمل جراحی برای کمک به کاهش اضطراب استفاده میشود.
مکانیسم اثر داروی ملاتونین
ملاتونین با اتصال به گیرنده‌هایی به نام MT1 و MT2 در مغز، پیامی به بدن می‌فرستد که زمان خواب را برای سیستم عصبی مشخص می کند.
این هورمون بر قسمتی از مغز که هسته نام دارد، اثر می‌گذارد و کمک میکند ریتم خواب و بیداری به خوبی تنظیم شود. بر خلاف داروهای آرام‌بخش، ملاتونین مستقیماً روی سیستم GABA یا همان سیستمی که در مغز باعث آرامش و کاهش فعالیت عصبی میشود، تأثیر ندارد و به همین دلیل، خوابی که ایجاد میکند طبیعی و هماهنگ با عملکرد بدن می باشد.
مقدار مصرف داروی ملاتونین
باید توجه داشت که میزان و زمان مصرف داروی ملاتونین برای همه افراد یکسان نیست و بر اساس سن، وضعیت سلامت و نوع اختلال خواب میتواند کاملا متفاوت باشد. هدف از مصرف این مکمل کمک به هماهنگی بدن با ریتم طبیعی خواب است، نه مصرف بیشتر برای اثر قوی‌تر. در واقع دوزهای بالا لزوماً باعث خواب بهتر نمی‌شوند و حتی ممکن است باعث خوابآلودگی در طول روز شوند. علاوه بر این باید توجه داشت که هرگز به صورت خودسرانه نباید از این مکمل استفاده نمود و باید حتما با دستور پزشک برای مصرف آن اقدام نمایید. اما برخی از دوزهای پیشنهادی بر اساس شرایط افراد عبارتند از:
- بزرگسالان سالم: ۳ تا ۵ میلی‌گرم، حدود ۳۰ دقیقه قبل از خواب شبانه
- سالمندان:۱ تا ۳ میلی‌گرم، حدود ۳۰ دقیقه قبل از خواب (دوز پایین‌تر به دلیل حساسیت بیشتر بدن در این سن)
- مسافران دچار جت لگ : 3 میلی‌گرم در روز، از ۱ تا ۲ روز قبل از سفر شروع شده و تا ۱ تا ۲ روز بعد از رسیدن به مقصد ادامه می‌یابد
- افراد شب کار : 3 میلی‌گرم، حدود ۳۰ دقیقه قبل از زمان خواب جدید برای کمک به تطبیق بدن با تغییر ساعت خواب
مصرف بیش از حد ملاتونین باعث بهبود خواب نمی‌شود و میتواند عوارضی مانند خوابآلودگی روز بعد، گیجی یا احساس خستگی به همراه داشته باشد. به همین دلیل و بر اساس توضیحات پیشین باید حتما تحت نظارت پزشکان قرص ملاتونین را مصرف کنید تا از عارضه های احتمالی جلوگیری نمایید.
بهترین زمان مصرف قرص ملاتونین
بهترین زمان مصرف قرص ملاتونین حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت پیش از زمان خواب است.
در این بازه زمانی، بدن فرصت پیدا می کند تا پیام ملاتونین را دریافت کند و خود را برای خواب آماده سازد. چون این هورمون به مغز علامت می‌دهد که وقت خواب است، مصرف آن در زمان نادرست میتواند ساعت زیستی بدن را به هم بزند و باعث اختلال در خواب شود. رعایت این زمان‌بندی ساده باعث میشود اثر ملاتونین طبیعی‌تر و مؤثرتر باشد.
عوارض جانبی داروی ملاتونین
عموما مصرف هورمون ملاتونین در دوزهای معمولی برای بیشتر افراد بی‌خطر و معمولاً بدون عارضه جدی است.
با این حال، مانند هر مکمل یا داروی دیگری، ممکن است در برخی افراد باعث بروز عوارض خفیف یا مشکلاتی در صورت مصرف طولانی مدت یا بی‌رویه شود. آگاهی از این عوارض به افراد کمک میکند تا از مصرف خودسرانه آن خودداری نمایند. در همین رابطه، مشاورین و کارشناسان ما در کمپ ترک اعتیاد اهواز کمپ سعی کرده اند تا مهمترین عوارض احتمالی آن را با شما همراهان ارجمند به اشتراک بگذارند.
۱- عوارض کوتاه‌مدت مصرف ملاتونین
- خوابآلودگی صبحگاهی
- سردرد خفیف
- تهوع
- احساس گیجی یا منگی
۲- عوارض طولانی مدت در مصرف بی‌رویه
- تغییرات خلقی و افزایش اضطراب
- اختلال در چرخه قاعدگی در برخی افراد
- کاهش سطح هورمون‌های جنسی
آیا داروی ملاتونین اعتیاد آور است؟
همانطور که پیشتر توضیح داده شد، برخلاف بسیاری از داروهای خواب‌آور، ملاتونین اعتیادآور نیست و فقط به بدن کمک میکند تا چرخه طبیعی خوابش تنظیم کند.
اما اگر این مکمل برای مدت طولانی یا به شکل نادرست مصرف شود، ممکن است باعث وابستگی روانی شود، یعنی فرد بدون آن احساس کند نمی‌تواند به‌راحتی بخوابد. همچنین مصرف بی‌رویه میتواند در ترشح طبیعی ملاتونین بدن اختلال ایجاد کند. در صورت بروز این وضعیت، کارشناسان و مشاورین ترک اعتیاد ما در مرکز ترک اعتیاد اهواز کمپ می‌توانند با استفاده از روان درمانی رفتار درمانی شناختی و آموزش بهداشت خواب به شما کمک کنند تا بدون وابستگی، به یک زندگی سالم دست یابید.
موارد منع مصرف داروی ملاتونین
هرچند ملاتونین برای بیشتر افراد بی‌خطر است، اما در برخی شرایط خاص میتواند با وضعیت سلامتی یا داروهای دیگر تداخل داشته باشد. به همین دلیل، بعضی از افراد باید این مکمل را فقط با تجویز و نظارت پزشک مصرف کنند تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
- مصرف ملاتوین توسط زنان باردار و شیرده
در دوران بارداری و شیردهی، هورمونها و ساعت زیستی بدن حساس‌تر از حالت عادی هستند. مصرف خودسرانه ملاتونین میتواند تعادل هورمونی را برهم بزند و روی سلامت جنین یا نوزاد تأثیر بگذارد. - ملاتونین برای کودکان و نوجوانان
در این گروه سنی، سیستم هورمونی و الگوی خواب هنوز درحال‌رشد است. مصرف بدون نظارت ممکن است باعث اختلال در رشد طبیعی خواب و هورمونها شود. - مصرف ملاتونین برای بیماران مبتلا به صرع، دیابت یا فشارخون بالا
ملاتونین ممکن است روی سطح قند خون و فشارخون اثر بگذارد یا با داروهای ضد صرع تداخل داشته باشد؛ بنابراین مصرف آن باید حتماً تحت‌نظر پزشک انجام شود. - افراد دارای اختلالات هورمونی یا مشکلات تیروئید
این افراد به تغییرات هورمونی حساس هستند و مصرف ملاتونین میتواند تعادل هورمونی را مختل کند یا باعث تداخل با داروهای تنظیم‌کننده تیروئید شود. - مصرف‌کنندگان داروهای آرام‌بخش یا خواب‌آور
ملاتونین میتواند اثر داروهای خواب‌آور را تشدید کند و باعث خوابآلودگی شدید، گیجی یا افت فشار شود. ترکیب این داروها بدون نظر پزشک میتواند خطرناک باشد.
تداخلات دارویی داروی ملاتونین
مصرف ملاتونین در کنار برخی داروها میتواند باعث تشدید اثرات آرام‌بخش، افت فشارخون، تغییر خلق‌وخو یا کاهش اثر داروی اصلی شود. به همین دلیل، اگر از داروهای خاص استفاده می‌کنید، حتماً قبل از مصرف ملاتونین با پزشک مشورت کنید تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
- داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور
ملاتونین در کنار داروهایی ماننددیازپام، لورازپام، زولپیدم و کلونازپام میتواند اثر خواب‌آور را تشدید کند. این ترکیب ممکن است باعث خوابآلودگی شدید، گیجی، افت فشارخون و کاهش سطح هوشیاری شود. - داروهای ضدافسردگی
برخی داروهای ضدافسردگی مانند فلوکستین، سرترالین و آمی‌تریپتیلین می‌توانند روی سیستم عصبی و تعادل هورمونی اثر بگذارند. مصرف هم‌زمان آنها با ملاتونین ممکن است باعث خوابآلودگی شدیدتر، تغییر خلق یا اختلال در کیفیت خواب شود. - داروهای فشارخون
داروهایی مانند پروپرانولول و متوپرولول سطح طبیعی ملاتونین را در بدن کاهش می‌دهند. از طرف دیگر، خود ملاتونین میتواند باعث کاهش فشارخون شود. مصرف هم‌زمان این داروها باید با نظارت پزشک باشد تا از افت بیش از حد فشار جلوگیری شود. - الکل
الکل اثر خواب‌آور ملاتونین را کاهش می‌دهد و میتواند باعث بیداری‌های مکرر در طول شب و کاهش کیفیت خواب شود. مصرف هم‌زمان الکل و ملاتونین نه‌تنها اثربخشی مکمل را کاهش می‌دهد بلکه میتواند باعث گیجی و اختلال در تعادل شود.
نکات مهم مصرف داروی ملاتونین
رعایت اصول صحیح مصرف ملاتونین باعث میشود این مکمل بیشترین تأثیر را بر بهبود خواب داشته باشد و احتمال بروز عوارض جانبی به حداقل برسد. مصرف آگاهانه و منظم، نقش مهمی در تنظیم خواب و پیشگیری از وابستگی یا تداخل دارویی دارد.
- مصرف در زمان مشخص: ملاتونین را بهتر است هر شب در ساعت ثابتی مصرف کنید تا بدن به یک ریتم خواب و بیداری منظم عادت کند. تغییر مداوم زمان مصرف باعث کاهش اثر مکمل و بی‌نظمی در ساعت زیستی بدن میشود.
- افزایش خودسرانه دوز ممنوع: اگر اثر ملاتونین فوری نبود، نباید مقدار آن را خودسرانه افزایش داد. دوزهای بالا لزوماً باعث خواب بهتر نمی‌شوند و حتی می‌توانند باعث خوابآلودگی روزانه، گیجی یا تغییر خلق شوند.
- پرهیز از مصرف هم‌زمان با الکل و داروهای آرام‌بخش: مصرف ملاتونین همراه با الکل اثر آن را کاهش می‌دهد و ترکیب آن با داروهای آرام‌بخش مانند دیازپام یا زولپیدم میتواند خوابآلودگی شدید، افت فشارخون و کاهش هوشیاری ایجاد کند.
- محدودکردن مصرف طولانیمدت: ملاتونین برای مصرف کوتاه‌مدت ایمن است؛ اما استفاده طولانی آن باید تحت‌نظر پزشک انجام شود. این کار از ایجاد وابستگی روانی و تداخل با داروهای دیگر جلوگیری میکند.
- تنظیم دوز یا زمان در صورت خوابآلودگی روز بعد: اگر پس از مصرف ملاتونین در طول روز احساس خوابآلودگی داشتید، زمان یا دوز مصرف باید با مشورت پزشک تغییر داده شود. با تنظیم درست مصرف، خواب شبانه باکیفیت‌تر و هوشیاری روزانه بهتر خواهد بود.
کلام پایانی
مکمل یا داروی ملاتونین میتواند گزینه‌ای مؤثر برای بهبود خواب، تنظیم ریتم آن شود که در نتیجه باعث بهبود کیفیت زندگی افرادی گردد که با بی‌خوابی خفیف، شیفت کاری یا جت‌لگ مواجه‌اند.
اما مانند هر داروی دیگری، اثربخشی آن به انتخاب درست دوز و زمان مصرف، رعایت نکات ایمنی و مشورت با پزشک وابسته است؛ به‌ویژه زمانی که از مکمل همراه با داروهای دیگر استفاده میشود یا در گروه‌های حساس قرار دارید. در این مسیر کلینیک اعصاب و روان اهواز کمپ آماده است با تیمی تخصصی در زمینه رفتار درمانی شناختی، آموزش بهداشت خواب و خدمات درمان اعتیاد برای دستیابی به یک زندگی پاک و موفق به شما کمک کند. برای دریافت مشاوره ترک اعتیاد و درمان انواع اختلالات روانی و شخصیتی لطفا با مشاورین ما تماس حاصل فرمایید.
سؤالات متداول
✳ زمان تاثیر داروی ملاتونین برای خواب چقدر است؟
معمولاً اثر ملاتونین بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف شروع میشود و بدن را برای خواب آماده میکند.
✳ تاثیر ملاتونین روی هورمون ها چیست؟
در صورت مصرف طولانیمدت یا دوز بالا ممکن است بر تعادل برخی هورمونها اثر بگذارد؛ بنابراین استفاده آن باید زیر نظر پزشک باشد.
✳ آیا ملاتونین باعث خوابآلودگی در روز بعد میشود؟
اگر دوز بالا مصرف شود یا زمان مصرف مناسب نباشد، میتواند باعث خوابآلودگی صبحگاهی شود.
